Nota

L’originale manoscritto fa parte dei documenti della Collezione Orsini, conservati in Roma, presso l’Archivio Storico Capitolino, nell’ex Oratorio dei F. Filippini, sul retro della Chiesa Nuova, con ingresso da Piazza dell’Orologio, n.4.

La datazione del manoscritto, redatto dal Notaio Pacifico del fu Antonio Marana, commissionato da Donna Ludovica, madre di Giovan Corrado Orsini, doveva essere verosimilmente riportata all’inizio dello statuto, ma non è leggibile, come d’altronde, molte altre parti dello stesso.

L’anno 1520 risulta vergato sulla copertina ed in calce agli “Ordinamenta” del suddetto Orsini, con cui termina la scrittura del testo.

Nello statuto risultano specificate anche altre tre date: 10 Agosto 1491, alla fine della rubrica n. 12 del primo libro; 2 Febbraio 1496, alla fine della rubrica n. 45 del terzo libro e 28 Novembre 1518, riferita ad un pubblico bandimento di capitoli aggiuntivi, immediatamente prima degli “Ordinamenta” dell’Orsini.

Il documento originale, di cui esiste copia digitale, è contenuto in una cartellina in pelle avorio (riferibile ad una catalogazione posteriore), sulla quale viene nominato come: ‘Statuto di Polimarzo 1520’, nome con il quale viene di seguito indicato. È composto di 22 fogli con recto/verso (44 pagine totali più una scheda descrittiva manoscritta della catalogazione in Archivio), separati e ricomposti su supporto cartaceo del restauro e presenta alcune parti assai lacunose o illeggibili, indicate da puntini nella trascrizione. La paginazione della trascrizione non segue, per forza di cose, quella dell’originale, ma scorre di seguito. Alla fine del testo è riportato anche l’indice delle rubriche, integrato dal trascrittore quando nell’originale questo si interrompe.

Statuto

di

Polimarzo

1520

(Trascrizione di Giovanni Spagnoli)

De executione sententiarum  R.ca J

...

Quod Mulieres non succedant in dominio et Jurisdictione dominorum

R.ca  ij

... Volumus, statuimus et ordinamus quod nulla mulier possit ... iurisdictioni dicti castri seu eius ... ex aliquo titulo pervenire ... ex eius persona vel causa ... aliquid pretendere ... ex titulo dotis donationis propter nuptias vel alia legitima ...

...et ubi prefat ... electi ... omnes seu tres ex eis concordes non ... dominos  iiij.or antepositos ... electis alij tres qui simili modo jurent et ... fierent maio... ipsorum septem etiam ... pars omnium septem ... comperatione maior... ultra dictam qualitatem mulieri seu ali... remaneant ... paterna ... proximioribus in gradu ... dicti castri possint ... succedere dicte mulieres in dominio et jurisdictione dicti castri quando non remanent vel quovis alio ex quo non remaneret alium heredem masculum ex propinquiori linea vel pari ipse mulieri remaneat inter dictos suos consortes qui non pervenirent ad manus alicuius extranei Jta quod dominus non possit unius quarterij succedere per successionem vel alio modo vel causa alicuj de alio quarterio dum inveniretur aliquis de genere masculino de dicto quarterio.

Qualiter vicecomes non debeat percipere emolumenta propter scripturas  R.ca iij

Quia plerumque nonnulli offitiales licet millia de malefitijs inditia habeant  inquirant certam personam ut saltim possint ab ea emolumenta percipere per scripturam, Volumus et per presentem de cetero Statuimus et ordinamus quod quotiens contingerit ex offitio contra aliquem per vicecomitem nostrum procedi per viam inquisitionis ... nullum quibus inquisito emolumentum percipiat scriptu... nisi in casu in quo inquisitionem ipsam seu mallefitium de quo inquiritur probari contingat non negamus propterea quin ex vicecomitis offitio aliquo precedente inditio de quo vicecomitis conscientiam oneramus seu ad enumptiationem alicuius ... seu Custodis vel alterius  cuj ex offitio sibi competat Denumptiata mallefitia Vicecomes ipse per viam inquisitionis procedat seu in casu quo absolvatur  absolutionis ... in publicam formam possit notarius inrogare et per ... copiam instrumenti competentem et moderatam mercedem in quo si inter ... volentes et non resultaret descretionem (sic) moderationem dominorum quatuor ducimus requirendum jn omnibus ubi ad alterius promotionem per viam denumptiationis, accusationis seu inquisitionis ... victus victorj semper in expensis legitimis condempnetur. 

Qualiter domini iiij.or debeant eligere  Camerarium 

R.ca iiij

Item statuimus et ordinamus quod cum ... Castri polimartij eligatur per dominos iiij.or qui pro temporibus erunt videlicet quem ipsi domini iiij.or magis idoneum ex massarijs repperietur (sic) cuius offitium duret per sex menses cum salario et mercede quam dicti iiij.or ordinabunt et teneatur et debeat iurare in principio sui offitij recipere omnes et singulos introitus penarum et pasculorum et aliarum que exactione ... ad cameram dictorum dominorum de jure spectaret tam in pecuniam quam etiam in pignora et teneatur dictus camerarius reddere rationem de omnibus et singulis introytibus et expensis factis tempore sui offitij pro communitate dictorum dominorum in ultimo sui offitij Et quod dictus Camerarius non debeat expendere nec dare alicuj aliquem denarium ad petitionem alicuius, sine licentia et mandato dominorum iiij.or, ad penam x. soldorum sine aliqua diminutione et nihilominus ad acceptandum teneatur et quod dictus massarius electus ad tale offitium renumptiare non possit, ad penam xx. soldorum sine aliqua diminutione et nihilominus ad acceptandum compelletur.

Quod Vicecomes possit eligi sibi castaldum unum ex massarijs

quemcumque placuerit  R.ca v

Item statuimus et ordinamus quod rector seu vicecomes Castri polimartij qui pro tempore erit habeat potestatem sibi eligendi unum ex massarijs quem voluit, qui castaldus electus et vocatus teneatur dictum offitium per sex menses videlicet tempore sui offitij acceptare, ad penam xl. soldorum paparinorum sine aliqua diminutione solvere teneatur et nihilominus compelletur ad dictum offitium acceptandum, cum illo salario et mercede quod per dictos iiij.or ordinabitur; qui Castaldus debeat omnes et singulos ad petitionem curie citare ad curiam, accipere salarium, pignorare sine aliquo salario et bannimenta facere, cuius relationi adhibeatur plena fides; possit tamen dictus castaldus quando ad petitionem alterius aliquem citaret coram curia, accipere salarium consuetum. Item pro investitione alicuius tenute accipiat illud salarium quod consuetum est accipere alijs temporibus, possit tamen dictus castaldus et debeat de omnibus et singulis damnis datis et malefitijs ac extraordinarijs in castro polimartij denumptiare et accusare, cuius accusatione adhibeatur plena fides usque ad quantitatem xx. soldorum, ab illo antea cum uno teste quantitatem ascenderet et habeat tertiam partem omnium penarum de quibus denumptiatus erit; qui Castaldus teneatur in principio suj offitij jurare dictum offitium toto tempore dicto legaliter exercere.

De electione guardianorum dicti castri ex offitio vicecomitis

R.ca vj

Item statuimus  et ordinamus quod vicecomes qui pro tempore erit teneatur eligere in principio sui regiminis guardianos secretos usque ad quantitatem xxv. massariorum quot voluerit, inter burgum et castrum; qui electi debeant iurare in manibus dicti vicecomitis de omnibus et singulis mallefitijs, damnis datis, extraordinarijs dicti castri et eius districtj toto tempore dicti vicecomitatus quem viderint et audiverint in termino iiij.or dierum dicto vicecomitj denumptiare et accusare et credatur (usque) in quantitatem xx. soldorum de die sine teste, ab illo supra si accusatus negaret non credatur sine probatione ad minus unius testis et cum uno teste credatur in damnis datis in quantum (?) ascenderet quantitas, de damno facto noctis tempore credatur sine teste denumptie juratj usque in xl. soldis; ab illo supra cum uno teste in mallefitijs quantum (?) ascenderet credatur sine teste usque ad xx. soldos; ab illo supra cum uno teste usque in quantitatem xl. soldorum; cum duobus testibus credatur in quantum ascenderet quantitas de operibus, accusans habebit et habere debeat tertiam partem, prout consuetum est.

De electione guardianorum pro blado  R.ca vij

Item volumus quod per presentem statutum esse firmum quod in kalendis mensis mensis (ripetuto) martij omni anno eligantur per dominos iiij.or qui tunc temporis erunt quatuor guardianos (sic) vel ad minus tres, qui custodiant die noctuque omne bladum quod est in tenimento dicti castri; qui guardiani habeant pro eorum salario et labore a quolibet massario dicti castri pro quolibet mediale sementi grani  et spelte unum quartuccium; qui jurent in manibus vicecomitis nostri in principio eorum offitij bene et diligenter custodire totum dictum (?) tenimentum et accusare omnes et singulos dampnum dantes cum bestijs et sine, tam in blado quam etiam in  arboribus, vineis et alijs fructibus extra existentibus, nec non denumptiare et accusare de omnibus et singulis mallefitijs extraordinarijs tam extra quam intus predictum castrum que audiverint et ad eorum notitiam pervenerint et quibus accusationibus adhibeatur plena fides in quantam quantitatem ascenderet ... possit actionem ipsorum reprobari per duos testes de quibus accusationibus perveniat et percipere debeant mediam partem; qui guardiani, si non bene custodierint nihil de grano colligere teneantur sed eligantur alij et si bene custodierint prout supra in principio intrassent dictum granum recipere teneantur. Et simili forma teneatur ad custodiam vinearum; qui eligantur in kalendis Julij, quorum offitium duret donec vinee fuerint vendemiate et habeant pro eorum salario viij. denarios paparinorum pro qualibet vinea massariorum, cum emolumentis accusationum prout superius continetur.

De electione extimatorum dampnorum datorum

R.ca viij

Volumus, statuimus et ordinamus quod domini iiij.or antepositj Castri polimartij teneantur et debeant in principio eorum offitij legere (sic) Duos bonos homines et legales homines (ripetuto) ex massarijs dicti Castri qui sint extimatores damnorum datorum; qui duo homines sic electi jurent ad sancta dei evangelia, tactis scripturis, ad petitionem  cuiuscumque petentis, cum commissione vicecomitis nostri, ire et dampnum legaliter videre et extimare toto tempore eorum offitij; qui extimatores habeant et habere debeant pro eorum salario et labore quandocumque requisiti erunt xij. denarios intus vineam, extra duorum solum (?) et si non esset nisi unus in terra (?), tunc vicecomes commictat vicem illius cuj voluerit et dicta extimatio valeat pleno jure.

De electione Viariorm  R.ca viiij

Item statuimus et ordinamus quod illi iiij.or qui pro tempore erunt eligant et elegere debeant duos ex dictis massarijs qui sint viarij et provisores (?) fontium, qui jurent ad sancta dei evangelia in principio regiminis vicecomitis videre omnes et singulas vias corruptas, adprehensas seu ingommeratas facere remunirj, scommerarj et relaxari in termino xx. dierum postquam mandatum fuerit tali superadprehendenti per dictos viarios vel per vicecomitem ad requisitionem ipsorum, ad penam pro qualibet contrafacienti xl. soldorum et similj modo debeant revidere sacrarium (?) et alia bona communia (?); cuius pene medietas sit viariorum et alia communitati dominorum et vicecomitj, ita (?) tamen quod cum eis sit ipse vicecomes; qui viarij debeant bis tempore eorum offitij predictas (vias) revidere et suffucatas et adprehensas relaxare et ingommeratas remunirj et reactatas per communitatis massarios ex communi ... vinculo juramenti et ad penam xx. soldorum pro quolibet dictorum viariorum si supradictis contrafecerit et predicta non observaverit.

De Electione extimatorum carnium  R.ca x

Statuimus et ordinamus quod quatuor qui pro tempore erunt teneantur et debeant vinculo juramentii eligere duos bonos et legales homines qui debeant videre et extimare carnes que pro tempore et in dicto Castro tam occisas ad macellum quam etiam morticinas; quorum offitium duret sex menses et imponere dictis carnibus secundum genus ipsorum illud pretium quod in montiflasconi et alijs terris circumstantibus vendatur et carnes magagnatas et corruptas dictis vendentibus quod non vendant ad macellum ordinatum in quo venduntur alie bone carnes, ad penam xx. soldorum si dicte male (?) carnes vendere permicterent ad macellum; possint tamen dicte male carnes vendi ad portam vel ad alium locum deputandum.

Quod Vicecomes non possit recipere aliquem denarium pro aliqua pena

nisi pro suis scripturis (?)  R.ca xj

Item statuimus et ordinamus quod vicecomes non possit recipere aliquem denarium (?) de quo tenetur habere partem ... Camerarii (?) ad penam quinque librarum pro qualibet vice et nihilominus reficere teneatur illos quos recepit camerario prefato.

De pena non observantium ordinem Communitatis conclusum

R.ca xij

Coadunato et congregato consilio Communitatis dicti Castri ut moris est in palatio dominorum ad ordinandum et statuendum ad negotia dicte universitatis et maxime quod nullus audeat nec presumat contradire seu opponere nec contrafacere contra ordinamenta dicte universitatis quomodocumque conclusum fuerit et ordinatum, ad penam xx. ducatorum. Et ego bartholomeus magistri Jacobi de cottanello tunc temporis potestas dicti castri de volumptate et commissione dicte universitatis, notavi et in presenti statuto scripsi, presentibus Mariano de bieda et Joanne anselmo officialibus tunc temporis dicti Castri, Et Cecco de tenaglia in eodem offitio existente, testibus ad hec habitis, vocatis et rogatis die decimo augusti 1491.

Explicit Liber primus de electione offitialium

Incipit Liber secundus Mallefitiorum

De pena blasfemantium Deum et Beatam Virginem

R.ca xiij

Deum, Mariam virginem matrem eius blasfemare vel obprobrium proferens in ludo vel extra ex quocumque modo et causa a quolibet blasfemio et obprobrio (in) iiij.or libris pena puniatur; alium vero sanctum vel sanctam dei si quis blasfemaverit, in xl. soldis paparinorum vice qualibet puniatur et si plures vel omnes blasfemaverit, in vj libris videlicet (?) pro blasfematione tantum sanctorum merito puniatur et quilibet possit talem blasfemantem accusare cum juramento et eius accusatione credatur et habeat medietatem pene et teneatur ei credentia.

De ordine procedendi in Mallefitijs et Citatione  R.ca xiiij

Contra denumptiatam accusatam vel inquisitam personam ordine infrascripto et si aliter procedatur ipso iure non teneat; primo citetur persona contra quam procedatur ex offitio Curie vel a denumptiatione seu accusatione alterius per castaldum communitatis dictorum dominorum citetur talis de mandato vicecomitis quod cras ad tertiam personaliter compareat ... ad respondendum mandato ipsius vel citetur ad domum sue solite habitationis. Qui citatus si non comparuerit citetur alias (?) per dictum castrum. Qui si non comparuerit in termino sibi assignato de mandato vicecomitis exbandiatur de castro polimartij et eius districtu ... et inquisitionibus que ... in inquisitione, accusatione vel denumptiatione ... ponuntur. Et persona exbandita habeatur pro confessa condempnata ... banno in condempnatione etiam si post bannimentum comparuerit in termino v. dierum admittatur et pendentibus dictis dilationibus in qua ... non gravetur in persona vel rebus si fuerit suffitiens ad solvendum penam et turpia enormia commictentibus qui capi et cogi possint; si vero comparuit et se excusare voluerit habeat tantum (?) perhentoriumum (?) x. Dierum ad se excusandum et defendendum et eumdem terminum habeat accusator seu denumptiator; quod terminus non currat nisi a die date copie si petierit contra quem possit producere omnem defensionem ipsius a dicto termino in antea non teneatur aliqua excusatione ipsius.

De pena insultantium aliquem cum armis et sine  R.ca xv

Statuimus et ordinamus quod quicumque fecerit contra aliquem insultum manu vacua vel minatus fuerit extendendo manum versus aliquem vel digitum, in xxx. soldis pro qualibet (vice) puniatur merito, sed si cum armis, vel miserit manum ad cultellum, ensem, vel falcionem in iiij.or libris paparinorum  solvere compellatur; si vero extenderit manum armatam  supra eum vel trasserit vel iverit contra eum cum armis causa percutiendj, puniatur pro qualibet vice in viij libris paparinorum; sed si manum posuerit ad cultellum puniatur pro qualibet vice (in) xl. soldis paparinorum.

De benefitijs observandis in Malefitijs propter confessionem

R.ca xvj

Statuimus et ordinamus quod quicumque citatus fuerit super aliquod mallefitium, dampnum datum, extraordinarium, vel quocumque alio modo extra primum librum electionum offitialium (?) et confessus fuerit delictum de quo accusatus vel inquisitus fuerit, quod gaudeat benefitium confessionis et dimictetur (?) sibi propter dictam suam confessionem quartam partem pene quam tenetur solvere negando et quarta pars dimictatur et relaxetur si solverit in termino sue condempnationis; jta quod dicta sua pena reducatur ad medietatem pene. Hec volumus firmiter observari.

De pena percutientium aliquem cum aliquo genere armorum

R.ca xvij

Statuimus et ordinamus quod quicumque in castro polimartij et eius districtu percusserit (aliquem) cum aliquo genere armorum, videlice spata, cultello, lancea, spedo, falcione, maza ferrata vel aliquo ferro malitioso et sanguis inde exiverit, puniatur pro qualibet percussione in xl. libris paparinorum et si sanguis  non exiverit puniatur pro qualibet percussione in xx. libris; si vero percusserit aliquem cum bastone, lapide et his similibus et sanguis inde exiverit, puniatur pro qualibet percussione in xvj libris paparinorum; de nocte in singulis capitulis huius statutj pene duplicentur sed si sanguis inde non exiverit, puniatur pro qualibet percussione in viij libris paparinorum, sed si ex dictis percussionibus homicidium consequeretur, puniatur dictus percussor in capite, ita quod a corpore totaliter separetur, confiscatis omnibus suis bonis camere dominorum dicti castri. Si vero ex dictis percussionibus amputaverit vel insultaverit membrum, puniatur pro quolibet membro (in) Centum libris paparinorum. Si vero debilitaverit vel inciserit auriculam, digitum, manum seu pedis (sic) puniatur pro qualibet auricula seu digito in L. libris paparinorum; si ex dicta percussione vel debilitatione penam solvere non potuerit amputetur eidem tale membrum quale alterj inciserit.

De pena strignentium gulam et ponentium pedem in gula alterius

vide infra  R.ca 18

Statuimus et ordinamus quod quicumque strinxerit alicuj gulam alicuj (ripetuto) cum duabus manibus, puniatur pro qualibet vice in x. libris paparinorum; si vero strinxerit cum una manu puniatur pro qualibet vice in iiij.or libris paparinorum. Qui vero posuerit pedem vel pedes supra gulam puniatur pro qualibet vice in xx. libris paparinorum et quicumque alicuj irato animo calcem dederit et sanguis exierit, in viij. libris paparinorum pro vice qualibet puniatur; sed si sanguis inde non exierit, in quatuor libris paparinorum merito puniatur; de nocte vero ut superius duplicetur.

De pena eundj ad domum suam vel alienam pro eundo

ad rissam  R.ca 19

Volumus et per presentes statuimus et ordinamus quod nemo vadat ad domum suam vel ad alienam pro aliquibus armis pertrahendo ad aliquam rixam in castro vel burgo polimartij, ad penam pro quolibet contrafatiente iiij.or librarum et de nocte duplicetur.

De pena commictentium adulterium cum aliqua muliere

R.ca xx

Statuimus et ordinamus quod si quis per vim cognoverit aliquam mulierem nuptam vel aliquam virginem vel aliquam mulierem viduam, capite puniatur ita quod a spatulis separetur, confiscatis omnibus suis bonis camere dominorum; si vero carnaliter volumptarie cognoverit, videlicet cum consensu mulieris nupte vel virginis que fuerit, in L. libris paparinorum vice qualibet puniatur; si vero fuerit vidua, in xx. libris merito puniatur; si blanditus fuerit eam causa suadendi vel subtrahendi ad velle suum vel ceperit eam et amplessatus fuerit contra volumptatem mulieris, puniatur vice qualibet in xx. libris paparinorum. Qui vero mulierem nuptam alio modo duxerit vel cum ea cum volumptatem ipsius aufugerit, in C. libris vice qualibet puniatur. Si vero fuerit virgo, in L. libris, si vidua in xl. libris, sed si per vim et violentiam cum dictis mulieribus aufugerit, prout supra dictum est capite privetur.

De pena commictentium prodimentum in dicto Castro

vel contra Dominos  R.ca xxj

Item statuimus et ordinamus quod quicumque fecerit vel ordinaverit prodimentum Castri polimartij vel contra aliquem ex dominis vel massarijs dicti castri videlicet (sic) Camerarium dominorum dictorum (da “videlicet” aggiunto in fine), cum confiscatione omnium suorum bonorum et capite privetur, ita et taliter quod a collo separetur.

De pena disrobantium in strata  R.ca 22

Per presentj (sic) statutj decretum (?) statuimus et ordinamus quod si quis offenderit in aliqua strata vel aliquem disrobaverit vel stratam fregerit, quod restituatur talis disrobator omne illius disrobationis et extimationem facere de rebus sibi acceptis; residui (?) confiscantur et publicentur de bonis suis camere dictorum Dominorum. Et  ipse si ad manus nostre Curie pervenerit, ducatur ad patibulum in quo per gulam suspendatur, in quo loco omnimode moriatur.

De pena exeundi aliter quam ex porta  R.ca 23

Volumus et per presentem duximus mandamus et ordinamus quod nemo tam masculus quam femina possit nec debeat de castro polismartij (sic) exire nec intrare aliunde quam per portam, ad penam CC. librarum paparinorum et ad dictam penam teneatur si quis exfunnaverit (?) aliquem a ripibus dicti castri et si exfunnaverit (?) aliquam rem vel proiecerit funem pro tirando aliquem pullum (?) vel poma (?) puniatur vice qualibet (in) viij. libris.

De pena mictentium ignem in aliquam domum  R.ca 24

Item stauimus et ordinamus quod si quis incenderet vel ignem miserit in aliquam domum dicti castri vel eius Burghj, puniatur pro qualibet vice et pro quolibet contrafaciente in CC. libris et damnum reficiat patientj et quod si penam solvere non poterit amputetur sibj caput ita et taliter quod firmiter moriatur.

De pena mittentium ignem in accoltariam (?)  R.ca 25

Item statuimus et ordinamus quod si quis ignem miserit dolose in cappanna, accoltaria (?) vel rotaria (?) vel grupta aliena, in xx. libris pro quolibet solvere compellatur. Si vero ignem immiserit in aliquo paleare, in octo libris vice qualibet solvere teneatur. Si vero in singulis capitulis supradictis penam et mendam solvere non poterit, amputetur ei manus ita quod a brachio separetur.

De proferentium pena (sic) verba iniuriosa adversus (aliquem)

R.ca 26

Item statuimus et ordinamus quod si quis vel quicumque irato animo et malo modo dixerit alicuj cornutum, ravagliosum et femine nupte vel ... polsella puttana proditor vel improperaret matrem patris (?) matris vel fratris vel avunculj vel aliquod adulterium (?) vel reputaretur aliquod vulnus vel aliquam percussionem receptam et sibi factam in persona vel similia verba dixerit, puniatur vice qualibet in xx. libris paparinorum; si vero dixerit mentiris non dicis verum, roffianum paterinum ... negate (?) vade suspensus et hijs similia puniatur vice qualibet (in) xx. soldis denariorum paparinorum, ita tamen quod puniatur de quatuor improperamentis (?) vel verbis iniuriosis tantum et non ultra.

De pena ignuriantium vicecomitem  R.ca 27

Item statuimus et ordinamus quod si quis dixerit vicecomiti nostro, Dominis iiij.or vel alijs offitialibus nostris vel fecerit aliquam iniuriam, teneatur solvere duplum pene in illo capitulo huius statuti de tanta (?) iniuria loquente.

Quod testes citati debeant comparere coram vicecomite

R.ca 28

Item statuimus et ordinamus quod si quis citatus fuerit per castrum nostrum (?) ad petitionem officij nostrj ad probandum aliquod testimonium supra aliqua  accusa, inquisititione seu denumptia in civilj vel criminalj, teneatur ire et testimonium perhibere; qui contrafecerit puniatur pro qualibet die dum in mora steterit (in) x. soldis et nihilominus teneatur jurare et testimonium perhibere.

De pena falsi testimonij  R.ca 29

Item statuimus et ordinamus quod si quis falsum fecerit testimonium puniatur vice qualibet in xl. libris et similem solvat producens; talj testimonio nulla adhibeatur fides et talis testis in testimonium in perpetuum non admittatur; qui si pena solvere non poterit in termino, evelletur sibi lingua de ore ita quod in perpetuum loqui non valeat.

De pena periurij in mallefitijs  R.ca 30

Item statuimus et ordinamus quod si quis super aliquo mallefitio in curia (?) vel alio negotio puniatur si sacramentum sibi reprobatum fuerit, soluta prius pena de mallefitio vel excessu per eum commisso, in xl. soldis paparinorum (teneatur).

De pena retinentium exbanditos vel dederint auxilium

et favorem  R.ca 31

Item statuimus et ordinamus quod quicumque retineret absconsum in domo sua vel duxerit alicui ad domum aliquem expanditum (sic) in personam aliquem homicidam ac domorum et stratarum incendiarios vel proditores sine licentia dominorum iiij.or et vicecomitis causa offendendi vel offendi faciendj aliquem, puniatur vice qualibet in xl. libris; si vero si quis fuerit exbanditus per curiam predictam, elapso termino nemo contractet (?) cum eo nec det eidem potum nec commestibilem nec contractet (?) cum eo, ad penam iiij.or librarum; additum est huic capitulo quod expanditj (sic) non valeant nec possint venire nec stare in dicto Castro, ad penam, ultra illam quam tenentur solvere, xx. librarum paparinorum; et si aliquis exbanditus habitaverit in domo alicuius, quod dominus talis domus debeat ... de sua domo expellere et non permictere amplius demorari, ad penam xx. librarum ... teneatur vinculo juramenti capere dictos exbanditos usque in x. libris prout in primo libro continetur; quod si non iverit vel ire recusaverit puniatur de facto in dictam penam ... penam ut supra imponere quod adiuvent sibi ad capiendum dictos exbanditos; si vero daret aliquod impedimentum quibus in dictos exbanditos capere volentibus, puniatur vice qualibet in xl. libris paparinorum.

De pena frangentium domos alienas  Rca 32

Item statuimus et ordinamus quod si quis in castro polismartij vel eius burgo fregerit aliquam domum vel cappannam que habitaretur, puniatur vice qualibet et pro qualibet domo in L. libris paparinorum; si vero fregerit gruptam vel cappannam que non habitaretur extra dictum castrum et burgum, puniatur vice qualibet in iiij.or libris et totidem solvant receptores in singulis capitulis (?); pena de nocte duplicetur et dampnum reficiat patientj; ad sacramentum ipsius credatur usque in quantitatem x. soldorum, ab illo supra probetur per testes bone fame et si penam et mendum non reficerit in termino, mictatur in carcerem.

De pena interficientis equum vel mulum et similia

R.ca 33

Item statuimus et ordinamus quod si quis furatus fuerit aut interfecerit equum, iumentum, iumentam, mulum, mulam, somarium vel somariam, puniatur, si de die hec commissa fuerint, in xx. libris, de nocte in duplum et damnum reficiat patientj secundum extimationem fiendam per duos bonos homines eligendos per vicecomitem. Et si penam solvere non poterit in termino, amputetur ei manus dextera ita quod a brachio separetur.

De pena furantium pecudes, capras et castratum (?) Et similia

R.ca 34

Item statuimus et ordinamus quod si quis furatus fuerit pecudem, capram, ircum, castratum, porcum, scrofam et hijs similia de grupta, domo vel mandriale alterius, in viij libris solvere compellatur si de die, de nocte in duplum. Si vero de alio loco furatus fuerit, in iiij.or libris puniatur, sed si interfecerit aliquam dictarum bestiarum et non secum portaverit, puniatur vice qualibet in xl. soldis et damnum reficiat patientj.

De pena furantium gallum, gallinam et similia (?)

R.ca 35

Item statuimus et ordinamus quod si quis furatus fuerit gallum, gallinam, anserem, paparum, pollastrum et hijs similia puniatur, de die, pro quolibet pullo, in xx. soldis, de nocte duplum nihilominus solvat domino pullj pro quolibet pullo grosso x. soldos, pro pollastro v. soldos. Et si dictus pullus vel anser mortuus inveneretur, applicetur (?) Curie dicti castri.

De pena furantium indumenta  R.ca 36

Item statuimus et ordinamus quod si quis furatus fuerit aliquod indumentum alterius, videlicet tunicam, clamidem, mantellum, caleas et hijs similia, puniatur vice qualibet et quolibet indumento in xij. libris, de nocte vero in duplum et damnum reficiatur patienti et credatur juramento ipsius de extimatione usque in x. soldis; ab illo supra, probetur per testes.

De pena furantium arma vel ferramenta (?)  R.ca 37

Item statuimus et ordinamus quod si quis furatus fuerit spatam, cultellum, lanceam, spontonem, falcionem, seu alia arma aut ceperit mannaiam, vomeriam (?), aut aliquod ferramentum, puniatur pro quolibet genere armorum et ferramentorum in xx. libris; de nocte vero duplicetur et damnum reficiatur patientj et adhibeatur fides sacramento ipsius usque in x. soldis; ab illo supra probetur per testes.

De pena furantium pann...   R.ca 38

Item statuimus et ordinamus quod si quis de die furatus fuerit dupla linteariam (?), tobaliam ... petium pannj vel alia pannamenta (?) lini vel canapis extra domum puniatur pro quolibet panno in xl. soldis paparinorum; de nocte in duplum et damnum emendet.

De pena furantium ...  R.ca 39

Item statuimus et ordinamus quod quicumque de die furatus fuerit linum, vel canapem de campo vel piscina alterius puniatur vice qualibet in xl. soldis, de nocte in duplum et damnum reficiat patientj.

De pena furantium ... R.ca 40

Item statuimus et ordinamus quod si quis de die furatus fuerit aliquod bladi genus vel leguminis puniatur vice qualibet in xl. soldis; si vero furatus fuerit gregnam bladj, puniatur pro qualibet gregna in x. soldis; si vero furatus fuerit aliquam speciem grani bladi tritati puniatur vice qualibet in xiiij libris, de nocte duplicetur et semper damnum reficiatur patienti.

De pena furantium arat(r)um, jugum et similia  R.ca xlj

Item statuimus et ordinamus quod si quis abstulerit arat(r)um, jugum vel caruculam (?) alterius sine licentia eius puniatur vice qualibet in iiij.or libris et damnum reficere teneatur patientj.

De pena extra(h)entium terminum  R.ca xlij

Item statuimus et ordinamus quod si quis extrasserit aliquem terminum Communem inter se et Consortem puniatur vice qualibet et quolibet termino in iiij.or libris paparinorum. Si vero smoraverit (?) morram (?) alienam puniatur vice qualibet in xl soldis.

De pena extra(h)entium aliquem de tenuta et possessione

R.ca xliij

Item statuimus et ordinamus quod si quis extrasserit aliquem de tenuta et possessione alicuius rej possesse per aliquod tempus quod fuerit concessa alicuj ex auctoritate curie super alicuius pecunie quantitatem immobilem (?) et si aliquem extrasserit de tenuta rej mobilis vel immobilis puniatur vice qualibet in v. libris. Et si fuerit res possessa per eum per aliquod tempus prout supra puniatur in xx. libris paparinorum.

Quod procedatur de similibus ad similia  R.ca xliiij

Item statuimus et ordinamus quod si acciderit vel si quis fecerit in dicto castro vel burgo seu pertinentijs ipsius ac inter homines et mulieres dictj castri et burghj de quo in presenti statuto nulla mentio habetur de huiusmodi, fiat similitudo per duos bonos et legales homines de dicto Castro vel eius burgo eligendos per vicecomitem nostrum Sed (?) quatuor de dominis dicti castri datj (?) ad consilium dictj vicecomitis non essent presentes, sed si essent presentes in consilio talis similitudo fiat per eos. Qui duo sint eligendi si videbitur rectori (?) debeant jurare ad sancta dei evangelia dictam similitudinem facere bona fide et tunc secundum similitudinem per dictos dominos quatuor vel duos sic electos procedatur.

De pena portantium arma per Castrum  R.ca xlv

Item statuimus et ordinamus quod nullus tam de dominis quam de massarijs Castri polimartij vel eius burgj audeat nec presumat portare per castrum polimartij et eius burgum aliquod genus armis (?) offendibile nec defensibile durante pacem ... per tenimentum dictj castri tam presenti tempore quam per venturum, ad penam pro quolibet genere dictorum armorum xl. soldorum et si portaverit clavam de ferro nec de ligno vel bastonem actum per dictum castrum puniatur vice qualibet; possit tamen defferre (sic) dicta arma ligata quando vellet ire quis (?) extra terram dummodo non firmet (?) se cum aliqua (arma?) ad tabernam vel alibj et similiter deferre in lancea ponatur aliquid in ferro ... etiam modicum de ligno et hijs similia ad dictam penam; additum est huic capitulo quod si forenses transirent per burgum dicti castri et portarent arma soluta vel restarent ad comedendum et bibendum non teneantur ad penam, sed si irent ad faciendum aliqua eorum facta(?) vel mercantias, debeant dicta arma relaxare et non deferre ligata nec sciolta, ad dictam penam; possint tamen quando discederent portare ligata ut alij polismartienses faciunt.

De pena ludentium  ad taxillos  R.ca 46

Item statuimus et ordinamus quod nemo tam de dominis quam de massarijs  audeat nec presumat ludere nec ludj facere nec permittj ludere in dicto castro, burgo et territorio et destrictum in domo vel taberna ipsius videlicet ad zardum nec ad aliquem ludum tassillorum, ubi aliquid vincatur et perdatur, nisi ad tabulas in tabulerio ordinato cum tabulis vel aliquid que tabule reputarentur, ad penam xl. paparinorum soldorum. Et quilibet possit contrafacientes accusare et habeat medietatem pene et eius accusatione credatur cum juramento. Liceat tamen ludere ad quemcumque ludum taxillorum vellet cum uno die antea et cum duobus sequentibus sine pena.

De pena Capientium Columbos de Columbaria  R.ca 47

Item statuimus et ordinamus quod nemo audeat nec presumat capere nec capi facere aliquem columbum de columbaria nec ad eos balistrare, ad penam pro quolibet columbo x. soldorum; si vero ceperit eos ad vinacium (?) vel ad aquam, puniatur vice qualibet in xx. libris paparinorum et quilibet possit contrafacientes accusare et eius accusatione credatur usque in xl. soldis; ab illo antea (?) cum uno teste, quantum ascenderet quantitas et teneatur in credentia.

De pena Capientium aliquem per capillos et dare alterj alapam

R.ca 48

Item statuimus et ordinamus quod si quis ceperit aliquem per capillos aut alicui alapam dederit seu pugnum in gulam (?), puniatur pro qualibet vice  et qualibet alapa vel pugno in iiij.or libris paparinorum; si autem ex dicta captione et percussione alape vel pugnj talis captus et percussus in terram caderet vel ... puniatur capiens et percutiens vice qualibet, si sanguis inde exiverit, in xvj. libris, sed si sanguis non exiverit, vice qualibet puniatur in viij. libris; si vero percusserit aliquem a gula infra, pugno vel alapa, puniatur vice qualibet in xl. soldis paparinorum.

Quod Minores decem annorum non teneantur ad penam

R.ca 49

Volumus, statuimus et ordinamus quod minores x. annorum si percusserint se insimul (?) in mallefitijs vel ex percussionibus et verbis dicentibus unus ad alterum, non teneantur ad penam et si pater et mater corrigerint filios non teneantur ad penam, patruus nepotes, frater alium fratrem minorem possit corrigere sine pena et maritus possit et liceat corrigere uxorem verbis et verberibus sine pena, dummodo non vulneret nec frangat eidem aliquod membrum et si vulneraverit et membrm fregerit, teneatur ad illam penam quam in presentj statuto et talj materia continetur.

De pena mictentis ignem in silva sacrarij et alijs silvis

R.ca 50

Item statuimus et ordinamus quod nemo mittat ignem in silva sacrarij vel canalis nec studiose vel aliquo modo, ad penam, pro quolibet delinquente, in x. libris paparinorum et quod nemo mittat ignem in alijs silvis vel castagnetis, ad penam x. librarum paparinorum et quilibet possit tales accusare et eius accusatione credatur cum juramento et habeat tertiam partem pene.

De pena mittentis (sic) ignem in mondazario (sic)  R.ca 51

Item statuimus et ordinamus quod nemo audeat nec presumat mittere ignem in aliquo monnezario, nisi prius cesset et cessare faciat pagliaritium et ponj in loco in quo dictus ignis ad dictam monnezariam reddire non possit et si quis contrafecerit in x. soldis vice qualibet puniatur.

De pena frangentium Columbariam  R.ca 52

Item statuimus et ordinamus quod nemo audeat vel presumet (sic) frangere nec devastare columbariam vel cupulum melis alterius de die, ad penam L. librarum paparinorum; de nocte duplum pene solvere teneatur et damnum reficiat patientj, prout extimabitur per duos bonos homines dicti Castri et si penam et mendam solvere non poterit in termino sue sententie, ducatur ad locum iustitie in quo eius manus dextera incidatur et a brachio separetur et quilibet possit accusare et habeat tertiam partem pene.

Quod vicecomes teneatur invenire bona exbanditorum

R.ca 53

Item statuimus et ordinamus quod vicecomes castri polimartij qui pro tempore erit teneatur requirere et invenire bona sbanditorum dicti castri et ea inventa deveniri facere in communitate dictorum dominorum ad manus Camerarij ipsorum vice et nomine eorum et si bona ipsa vendere voluerint, possint vendi pro aliquibus expensis occurrentibus in communitate per dominos iiij.or prefatos et habeant auctoritatem in vendendo dicta bona, quod (?) habeant omnes dominj dicti castri facto prius ter bannimento per terram et plus offerentj vendere teneantur dicti dominj iiij.or vice et nomine dictorum dominorum, defendere emptori dicta bona ab expensis ipsorum ab omni molestante persona usque in quantitatem suam.

De duplicatione penarum  R.ca 54

Omnes pene duplicentur noctis tempore in mallefitijs (commissis) ante portam dicti castri, in plateis publicis, in curia dominorum, in ecclesijs, coram rectore vel vicario, omnibus diebus dominicis, in die carnis privij, in die veneris et sabatj sanctj, (in) pasca resurrectionis dominj, in die sollempnitatis corporis Xpi, in festo sancte marie de mense augusti, in die nativitatis dominj. Item in mallefitijs commissis in domum vel ante domum iniuriati et si quis iniuriaret aliam personam vel alium in possessione ipsius vel conducta et ante domum intelligatur usque ad mediam viam et non ultra, et in festo beati anselmj.

De pena incidentium vineam alienam  R.ca 55

Item statuimus et ordinamus quod nemo cuiuscumque conditionis et status existat audeat nec presumat incidere nec devastare vineam alienam in tenimento polismartij, ad penam pro quolibet contrafaciente L. librarum de die et nihilominus damnum reficere teneatur; quod (?) damnum et penam si in termino sue condemnationis solvere non poterit, ducatur ad locum iustitie in quo eius manus dextera a brachio separetur.

De tutela et defensione ipsius ... liceat facere sine pena  R.ca 56

Ad defensionem sui et sue uxoris et tutelam et suorum filiorum quando quis iniuriari (?) vellet ad domum propriam vel conductam vel ad aliquam suam possessionem vel conductam iverit periuriando (?) teneatur se defendere sine pena, probando tamen cum uno teste vel pluribus quod ea que fecit, fecerit ad tutelam suj, filiorum et uxoris et non ex aliquo dolo vel malitia si eum vel eos percusserit cum armis vel sine, ad penam minime teneatur.

... percutiendo aliquem intremezando (?) ... non teneatur

ad penam  R.ca 57

Intremezando (?) cum bastone vel ligno vel manu si quis aliquem ex rissantibus in rixa percusserit etiam si sanguis exierit, ad penam minime teneatur.

De paregijs faciendis  R.ca 58

Nulli liceat facere aliquod paregium seu represaliam sine licentia dominorum iiij.or et vicecomitis et cum (?) ab eis fuerit pro aliqua persona petita licentia paregiandj, vicarius et Dominj iiij.or requirat commune et offitiales illius terre per licteras et ambassiatores quod satisfaciant polismartiensi damnificato; Vicecomes et dominj iiij.or, facta eis fide qualicumque (?) vel saltim sacramento damnificatj de perditis et ablatis, teneantur et debeant in bonis concedere licentiam damnificato post (?) requisitionem predictam, homines et omnes paregium facientes cuiuscumque ... teneantur et debeant eo die quo fuerit paregium vel sequentj vicecomiti et viiij.or omnia que acceperint (?) assignare et dicere personas que fuerunt (?) ad paragium (sic) ... ut disrobator habeatur et puniatur ipso iure ...

De pena accusantis et non probantis  R.ca 59

Item statuimus et ordinamus quod si quis accusaverit aliquem et non probaverit (?) in causa, in totum vel partem predictam penam solvere teneatur sine aliqua sententia si ascenderit dicta accusa ad v. libras ... si dicta accusa probata non fuerit puniatur accusans in vj. libris paparinorum; si vero accusaverit et accusam retrohabere (?) vellet quod possit se penitere in spatio decem dierum a die responsionis dicte accuse ... solvente (?) prius quartam partem dicte accuse videlicet totius pene ...

De pena lacerantium pannos  R.ca 60

Pannos vero (?) alicuj vel vestem seu vestes ... delacerans clamidem  tunicam caputium vel mantellum vel aliud vestimentum (?) vel si quis violenter de dorso vel capite extrasserit vel de persona mulieris in iiij.or libris vice qualibet merito puniatur.

De pena non permittentis se capi a vicecomite

vel frangentis carcerem  R.ca 61

Item statuimus et ordinamus quod quicumque in castro polimartij et eius burgo, territorio et districtu super aliquam executionem fiendam in mallefitijs non permiserit se capi a vicecomite, aufugerit vel ceperit aliquam defensam, puniatur vice qualibet in x. libris Et quod nullus qui fuerit captus audeat nec presumat carcerem frangere, ad penam L. librarum. Si vero positus fuerit in constrictam (?) in domo curie vel si fuerit sibi assignatum aliquem confinem et fregerit, puniatur vice qualibet in iiij.or libris paparinorum.

Idem pena non permittentis se pignorarj a castaldo

R.ca 62

Item statuimus et ordinamus quod nemo tam masculus quam femina audeat nec presumat a castaldo nostro quando fuerit inquisitus (?) per vicelegatum per aliquam executionem faciendam non permittere se pignorarj vel pignus denegaret aut de manibus eius accipere, ad penam xl. soldorum paparinorum.

Quod vicecomes possit procedere ex suo offitio contra guardianos

et juratos et quemcumque per vj. menses  R.ca 63

Item statuimus et ordinamus quod vicecomes noster qui per tempora erit possit procedere ex suo offitio contra guardianos juratos et contra omnes personas dicti castri toto tempore sui offitij per sex menses ante principium incohandi offitij suj de omni damno dato, mallefitio, extraordinario sine contradictione alicuius persone et alicuius status (?).

De pena devastantium aliquod Edefitium (sic) communitatis

R.ca 64

Item statuimus et ordinamus quod nemo de polimartio vel eius burgo possit nec debeat devastare nec devastarj facere aliquod edificium communis nec aliquod focum (?) ad fortificationem dictj Castri, ad penam C. librarum, quod si penam solvere non poterit in termino. incidatur manus a brachio.

Quod Vicecomes si fuerit negligens in exequendo

condempnationes (?) non habeat partem  R.ca 65

Item statuimus et ordinamus quod si vicecomes noster fuerit negligens et remissus in exequendo suas condempnationes tempore sui offitij, quod aliquam partem recipere non teneatur nec alicuj demittere possit, si prius non fecerit executionem de parte tangente Camere nostre et si dimiserit non valeat.

Quod Vicecomes teneatur ferre sententias super mallefitijs

R.ca 66

Item statuimus et ordinmus quod vicecomes noster teneatur et debeat proferre sententias super malefitijs tantum (?) vinculo juris in spatio xl. dierum; in damnis datis, extraordinarijs minime teneatur.

De mittendo ad consilium sapientis  R.ca 67

Item statuimus et ordinamus quod si quis senserit se gravatum a vicecomite nostro super aliquo mallefitio, dampno dato, extraordinario vel civilj (?) et petiverit commictj ad consilium sapientis, tunc vicecomes expensis illius, debeat commictere et mittere expensis illius ad iudicem communem (?) et vicecomes (?) prout consultum fuerit, ita obtineatur ipso jure.

De pena ementium res furatas vel subtractas   R.ca 68

Item statuimus et ordinamus quod nemo de polimartio vel burgo emere possit et valeat minime aliquam bestiam furatam vel subtractam vel rem, ad penam xx. librarum paparinorum. Et si quis fuerit, quod (?) predictis damnificatus in quacumque terra vel loco quod debeat talem emptorem conservare indempnem et reficere eidem omne damnum quod in predictis merito fuerit passus.

Quod in mallefitijs prestetur fideiussor  R.ca 69

Item statuimus et ordinamus quod in omni mallefitio prestetur fideiussor de stando mandatis vicecomitis nostri et loco ubi principalis non solverit condempnationem suam et solvere non possit, teneatur fideiussor.

De pena mictentium in dicto Castro aliquem dominum

vel baronem  R.ca 70

Item statuimus et ordinamus quod nemo de massarijs et dominis dicti Castri possit nec debeat mittere in castro polimartij nec consentiat aliquem (?) de domo prefecti vel de uno colonnensium aut de domo ursinorum legitimorum vel bastardorum vel alium baronem ad penam C. florenorum pro quolibet contrafaciente, sine licentia adminus duorum e dominis iiij.or et vicecomitis.

De pena molendinorum non tenentium quartengum videlicet

non (?) ferratum (?) iusto signo (?)  R.ca 71

Item statuimus et ordinamus quod molendinarij castri polimartij teneantur et debeant tenere in eorum molendinis quartengum aut medium  quartengum rectum et iustum, adiustatum cum quartengo quem retinebit Camerarium noster, ad penam xl. soldorum paparinorum et quod dicti molendinarij debeant retinere coppam iustam et sigillatam nostro sigillo et debeant accipere pro multura cuiuslibet medialj granj de xx. partibus unam nec ab illis qui habent domos affictatas quod ab illis teneantur recipere prout consuetum est et si plus acceperint, cadant in dictam penam et quilibet possit contrafacientes accusare et ei credatur usque in x. soldis; ab illo supra probetur per testes aut per conciatricem (?) et cernitricem si non erunt de illa domo de quo granum ausserit (?) vel aliud bladum.

Explicit Liber (secundus) Mallefitiorum

Incipit Liber tertius dampnorum datorum

De pena colligentium uvam alterius (?)  R.ca j (72)

Quia si leges et statuta non uterentur in terris multa et varia et diversa enormia in dampnis datis sequerentur, tam per homines, quam etiam per animalia in tenimento Castri polimartij et possessionibus et bonis hominum et personarum dicti castri, Item Statuimus et presentj statuto volumus esse firmum quod nemo, tam masculus quam femina, possit nec debeat intrare in aliqua vinea alterius, posita in tenimento dicti Castri, ad (?) medietatem (?) mensis Julij in antea, donec que vinee fuerint vendembiate, ad penam xx. soldorum paparinorum. Et quicumque collegerit de agrestis existentibus in dicta vinea vel de uvis maturis existentibus in dicta vinea, solvat pro quolibet rumpazo v. soldos paparinorum usque ad quinque rumpaza; a quinque vero supra, solvat pro quolibet rumpazo x. soldos paparinorum. Et hec si fuerint in vinea alicuius; si inventus fuerit extra vineam, teneatur solvere penam de numero rumpazorum uvarum, non de vinee introitu Et quod non possit adportare ad domum suam vel alienam vel ad campum vel ad alium locum sine licentia vicecomitis plus duobus rumpazis, ad penam in statuto contemptam (sic) videlicet (?) ab illo numero supra nec de suis nec de alijs et dampnum reficiat patientj.

De pena colligentium poma alterius; de agmidolis (sic)

et alijs fructibus  R.ca ij (73)

Item statumus et ordinamus quod si quis colligerit de fructibus vel pomis existentibus in possessionibus hominum Castri polimartij, solvat nomine pene pro quolibet genere fructuum si colligerit pro eo vel pro aliquo eius socio dummodo non excederit (?) pectatam  (?) vel senatam (?) x. soldos, sed  si colligerit circa vel medietatem carcam (?) pro quolibet genere dictorum pomorum xl. soldos paparinorum solvere teneatur. De admigdolis vero solvat quilibet damnum inferens penam xl. soldos paparinorum, in quolibet dictorum indebitorum (?) damnum teneatur reficere patientj.

De pena colligentium fabas et similia  R.ca iij (74)

Item statuimus et ordinamus quod si quis in tenimento dicti castri colligerit ex fabis, ciceribus et alijs leguminibus existentibus in bonis et possessionibus aliorum, solvat pro quolibet genere dictorum leguminum x. soldos et nihilominus damnum reficiat patienti.

De pena incidendo (sic) arbores domesticas et Silvestres

R.ca iiij (75)

Item statuimus et ordinamus quod si quis inciserit a pedicone (?) aliquo aliquam dictarum arborum existentium in possessionibus dicti Castri in dicto tenimento, videlicet pirj, malj, castanei, sorbi, olive, quercus et hijs similia sine licentia dominj arboris, solvat nomine pene et pro qualibet dictarum arborum iiij.or libras paparinorum et si ex dictis arboribus inciserit unam ramam vel duas, penam xl. soldorum pro qualibet solvere teneatur Et si inciserit plures ramos, penam prout de toto (sic) arbore solvere teneatur et nihilominus damnum reficiat patientj in singulis capitulis supra et infrascriptis. De alijs vero arboribus silvestribus existentibus in bonis aliorum, penam xx. soldorum pro quolibet  (sic) solvere teneatur.

De pena metentium bladum alterius  R.ca v. (76)

Item statuimus et ordinamus quod quicumque messus fuerit aliquod genus bladj alterius in dicto tenimento videlicet viride, solvat nomine pene xx. soldos paparinorum Et quicumque fuerit messus aliquod genus dictj bladi postquam fuerit sichum, solvat nomine pene xl. soldos nec non dampnum reficere teneatur.

De pena abstulentium fasces lignorum alterius

R.ca vj (77)

Item statuimus et ordinamus quod si quis abstulerit aliquod (?) fascie (?) lignorum vel furatus fuerit aliquod decorrente (?) de aliqua possessione alterius, solvat nomine pene pro quolibet decorrente et fascie lignorum x. soldos et nihilominus damnum reficere teneatur.

De pena abstulentium fasces vitium alterius

R.ca vij (78)

Item statuimus et ordinamus quod si quis abstulerit vel furatus fuerit aliquos fasces vitium de aliqua vinea aliena solvat pro quolibet fascio v. soldos paparinorum; si vero acceperit aliquod palum solvat pro quolibet (?).

De pena accipientium Cannas et deferentium domum  R.ca viij (79)

Item statuimus et ordinamus quod quicumque acceperit aliquam cannam  alterius, solvere teneatur pro qualibet canna v. soldos paparinorum et quod nemo possit mittere nec apportare nec apportari (?) facere a quinque cannis supra in castro polimartij vel eius burgo, sine licentia vicecomitis nostri, ad penam x. soldorum paparinorum et totidem teneatur solvere si in dicto castro vel eius Burgo fecerit cannatum (?).

De pena accipientium de area aliena paleas  R.ca ix (80)

Item stauimus et ordinamus quod si quis de castro polimartij vel eius burgo acceperit de paleis existentibus in area alterius, solvat nomine pene x. soldos; si vero paleare non fuerit factum debito tempore prout plures fecerunt, quilibet accipere teneatur sine pena; si vero factum fuerit, quicumque acceperit paleas de paleare alterius solvat nomine pene pro qualibet (vice) xx. soldos paparinorum et damnum reficiat patientj.

De pena approdantium (?) aliquam aream alterius (?) R.ca x

Item statuimus et ordinamus quod quicumque approvaverit (?) aliquam aream alterius in dicto tenimento, solvat nomine pene xl. soldos paparinorum et nihilominus damnum reficiat patientj.

De pena Colligentium maliola in vinea alterius  R.ca xj

Item statuimus et ordinamus quod de castro vel burgo polimartij si quis colligerit maliola in vinea alterius sine licentia dominj vinee, penam lx. soldorum paparinorum totidem pro emendatione solvere teneatur.

Si (?) quis fecerit herbam in vineis alterius  R.ca xij

Item statuimus et ordinamus quod si quis de castro polimartij vel eius burgo fecerit herbam in vineis et cannetis alterius a mense octobris usque ad Kalendas mensis decembris, solvat penam x. soldorum et quilibet emendet damnum patientj.

Quod cuilibet liceat accusare de possessione sue (sic)  R.ca xiij

Item statuimus et ordinamus quod quilibet de castro vel burgo polimartij possit et debeat accusare de omni re et possessione ipsius de omni dampno sibi illato cum bestijs vel sine in terra vel extra dictum Castrum, cum juramento et eius accusatione credatur usque in quantitatem xx. soldorum sine teste; cum uno teste usque in quantitatem xl. soldorum; ab illo in antea, cum pluribus testibus in quantum ascenderet quantitas et quod si eius accusatione ... per duos legitimos testes quod solvat penam quam tenebitur (?) accusatus (?) supra emendam et accusam,  xx. soldos paparinorum solvere teneatur.

Quod vicecomes teneatur bannirj facere quod nemo damnum inferat in possessionibus vel bonis allienis (?) R.ca xiiij

Item Statuimus et ordinamus quod vicecomes noster qui pro tempore erit teneatur et debeat omni anno in Kalendis mensis Junij bandirj facere per Castrum polimartij quod nemo sit qui dampnum inferat cum bestijs vel sine in possessionibus et bonis hominum Castri vel burghi Castri polimartij, ad penam in singulis capitulis in statuto contemplatis, cum emendatione.

Quod patronus solvat penam pro eius famulis  R.ca xv

Item statuimus et ordinamus quod si bubulci dominorum et massariorum castri vel burgi polimartij reperti fuerint dampnum dantes in bonis hominum dicti Castri, quod patronj ipsorum teneantur solvere de eorum salario dampnum et emendam et si vero dictj famulj dampnum infererent studiose in bonis hominum dicti castri cum bestijs sui patronj, quod suus patronus teneatur solvere dampnum et emendam de suo salario, vel ducere dictum eius famulum et mictere in manibus vicecomitis nostrj, alias de sua pecunia solvere teneatur. Et studiose intelligatur quando Custos esset presens quando bestie darent dampnum et non expelleret eas vel relinqueret bestias sine custodia per transcursionem (?), patronus penam in dampnis datis suorm animalium penam (ripetuto) solvere teneatur.

Quando (?) pene duplicentur...  R.ca xvj

Item statuimus et ordinamus quod in dampnis datis tantum (?) pene omnes duplicentur a principio vindemiarum donec vinee omnes fuerint vindemiate e hoc volumus huius statuti omnibus alijs capitulis prevalere (?).

De pena deferentium vinacium (?) ad castrum  R.ca xvij

Item statuimus et ordinamus quod nemo de castro polimartij possit defferre (?) vinacium ad castrum polimartij vel eius burgum sine licentia vicecomitis et quatuor antepositis (sic) ad penam pro quolibet contrafaciente et portante ad aliud locum x. soldorum paparinorum.

Quod vicecomes ... dampn..  dat...  R.ca xviij

Item statuimus et ordinamus quod vicecomes noster qui pro tempore fuerit in dicto castro teneatur et debeat ex suo offitio in dampnis datis et sue curie tamquam in mallefitio et extraordinariis contra quoscumque inquirere, procedere et accusare tam contra homines quam contra animalia et repertos culpabiles punire et condempnare secundum formam presentis statutj tam ad penam quam ad emendam.

Quod ...................ssi.....  R.ca xviiij

Item statuimus et ordinamus quod si aliquod dampnum datum esset in possessionibus et bonis alicuius officialis dictj castri, de quo nesciretur inferens, quod emendetur per massarios dictj castri et hoc statutum valeat quantum ad personas hominum et non animalium.

De pena metentium bladum vel herbam in bonis alienis

R.ca xx

Item statuimus et ordinamus quod si quis messus fuerit in tenimento dicti Castri in blado aliquo alterius herbam, videlicet a Kalendis mensis aprilis usque quod estas fuerit expleta, solvat nomine pene x. soldos paparinorum et damnum si fecerit reficiat patientj.

De hijs qui tenerentur solvere et non possunt  R.ca xxj

Item statuimus et ordinamus quod si quis de castro polimartij vel eius burgo vel aliquis forensis teneatur solvere in curia nostra aliquam penam vel aliquod salarium et eam solvere non poterit nec fideiussores non (cancellato) invenerit de solvendo ad terminum imponendum per vicecomitem nostrum, quod mittatur in carcerem et tam diu stet donec solverit ... casibus in libro mallefitiorum positis quod ad ea (?) si fideiussores invenerit vel non in carcerem mittere teneatur.

... non possit locare alicuj forensi ... rupes  R.ca xxij

Item statuimus et ordinamus quod non sit aliquis qui debeat in castro polimartij locare nec appensionare aliquam eius domum que staret juxta rupes dicti (?) alicui forensj sine licentia iiij.or et Vicecomitis, ad penam C. librarum paparinorum et auferatur eidem de facto sine proferta (?) sententia.

De pena accipientis... intus infrascriptos confines cum bestijs

vel sine bestijs  R.ca xxiij

Item statuimus et ordinmus quod si quis inventus fuerit cum bestijs vel sine bestijs intus infrascriptos confines a festo sancte marie de mense augusti donec vinee fuerint vindemiate noctis tempore infra  confines videlicet a muris (?) planj intus, a quercu vie catignani (?) infra, a podio vie intus, a fonte soli alfianj (?) intus, a ... podij Sanci vitj (?) intus, a formale (?) terre Verardj infra prosequendo (?), puniatur vice qualibet in iiij.or libris paparinorum et si non permiserit se scrutari solvat nomine pene ultra illas iiij.or libras superius positas (?), aliaas quatuor libras; Et si de die retinet bestias minutas intus dicta confinia, teneatur solvere Dominus eorum xx. soldos pro qualibet flocca.

Quod dominj cogantur ad omnem dampnum datum (?)  R.ca xxiiij

Item statuimus et ordinamus quod dominj Castri polimartij cogantur in curia dicti castri de omni dampno dato, mallefitio, extraordinario (?) ... massarij et tam in criminali quam in civilj ... ad predicta volumus non teneri.

Quod ...  R.ca xxv

Item statuimus et ordinamus quod si dampnum datum fuerit per quodcumque genus animalium et nesciretur quis fecerit, quod tunc vicecomes teneatur mittere extimatores dampnorum datorum et si dampnum datum fuerit per boves, tunc emendetur per bubulcos; si per pecudes, per pecudarios et sic de similibus animalibus extimatio valeat pleno jure.

De pena ...  R.ca xxvj

Item statuimus et ordinamus quod habentes baschias (?) seu torculare (?) in tenimento polimartij et in eis vindemiaverint vel vendembiarj fecerint per annum ... quod teneantur et debeant coperire (?) ... ad medium mensem septembris venturum et quj vero contrafecerit solvat nomine pene iiij.or libras paparinorum Et nihilominus solvere teneatur et coperire (?) antequam vindemiet et hoc valere volumus singulis annis.

Quod unicuique licitum sit dare licentiam de sua possessione

R.ca xxvij

Item statuimus et ordinamus quod unicuique de castro polimartij vel burgo sit licitum dare et concedere licentiam de possessione ipsius cuicumque voluerit cum dampno et sine dampno et valeat eidem per totum tempus officij vicecomitis qui illo tunc erit in offitio et non ultra et quod laboratores sine licentia dominj possessionis non possint dare licentiam de eorum laboritio sine licentia dominj possessionis (ripetuto) et si dederint non removeantur (?) a pena.

De pena bestie grosse dampnum dantis in vineis alterius

R.ca xxviij

Per presentes volumus, statuimus et ordinamus quod si qua bestia bovina, cavallina, asinina vel alia bestia grossa inventa fuerit dampnum dare in aliqua vinea aliena a Kalendis mensis novembris usque ad Kalendas mensis martij, solvat dominus ipsarum bestiarum pro qualibet bestia grossa ij. soldos paparinorum; a dictis Kalendis in antea, solvat dominus ipsarum bestiarum donec vinee fuerunt vindemiate pro qualibet dictarum bestiarum x. soldos Et similem penam de ortis alienis plantatis et zapharano (sic), Et si fuerint invente in aliqua pasura (sic) vinee que essent inter circuitum vinee et que vinea reputetur. Ortus plantatus intelligatur ubi essent plantati caules, aleum, cepe, spinacies et hijs similia, alias orti non reputentur.

De pena bestie grosse dampnum dantis in bladis alterius

R.ca xxviiij

Item statuimus et ordinamus quod si aliqua de supradictis bestijs reperta fuerit dampnum dare in aliquo Campo bladato alterius vel grano, ... ordeo, spelta, vel aliquod genere cicerum vel alicuius leguminis, solvat pro qualibet dictarum bestiarum grossarum et vice qualibet a Kalendis mensis septembris, postquam fuerint seminata, usque ad Kalendas mensis martij, ij. soldos paparinorum et similem solvere teneatur de lino, Canape. A Kalendis vero mensis martij in antea, solvat dominus ipsarum bestiarum, donec granum fuerit et alia blada et legumina, Quatuor soldos paparinorum. De nocte in singulis capitulis huius statuti pene duplicentur.

De dictis bestijs dampnum dantibus ad accoltariam

R.ca xxx

Item statuimus et ordinamus quod si dicte bestie invente fuerint dampnum dare ad aliquam accoltariam (?) vel rotariam (?) alienam vel ad aliquam aream qua esset granum tritatum vel tritandum aut aliud bladum, solvat dominus ipsarum pro qualibet vice et qualibet bestia vj. soldos nec non dampnum emendare teneatur; de nocte vero duplicetur.

De pena dictarum bestiarum dampnum dantium in silvis

remisicijs (?)  R.ca xxxj

Item statuimus et ordinamus quod si dicte bestie invente fuerint dampnum dare in aliqua silva remisicia alicuius, querquetu vel castagneto de duobus annis, solvat dominus ipsarum bestiarum pro qualibet bestia grossa et qualibet vice, omni tempore, iiij.or soldos et damnum emendare teneatur.

De pena (dictarum bestiarum) dampnum dantium ad piras

et grandes (sic)  R.ca 32 (sic)

Item statuimus et ordinamus quod si dicte bestie invente fuerint dampnum dare comedendo pira et grandes sub aliquo piro vel querqueto (sic) alieno, solvat dominus ipsarum bestiarum, si fuerint de glandis et piris in terram, iiij.or soldos paparinorum, et si glandes et pira non fuerint, pena minime teneatur.

De pena bestiarum minutarum dampnum dantium in vineis alterius

R.ca 33

Item statuimus et ordinamus quod si (ali)qua bestia porcina, pecudina, caprina vel alia bestia minuta (inventa fuerit) in aliqua vinea alterius a Kalendis mensis novembris, vel donec vinee fuerint vindemiate, solvat dominus ipsarum bestiarum pro qualibet xij. denarios paparinorum usque ad kalendas mensis mensis (ripetuto) martij; a dictis Kalendis in antea, solvat dominus ipsarum bestiarum pro qualibet bestia et qualibet vice ij. soldos paparinorum; hec (?) intelligatur usque ad xxx. bestias; a xxx. vero supra, intelligatur et reputetur flocca et dominus ipsarum solvat vice qualibet  et flocca qualibet ubi dicit de xij denariis iij libras. et ubi dicit de ij soldis, solvat dominus ipsarum pro qualibet flocca donec uve fuerint mature  vj. libras paparinorum et dampnum reficiat patienti; si de nocte, duplum solvere teneatur  et similem penam solvat pro bestijs pecudinis et caprinis si uve essent mature.

De pena dampnum dantium in eisdem  R.ca 34

Item statuimus et ordinamus quod si (bestie) porcine invente fuerint dampnum dare postquam uve fuerint mature donec fuerint facte vendemie, quod patronus (?) earum teneatur solvere pro quolibet porco x. soldos paparinorum, sed si fuerit flocca, solvat pro qualibet  x. libras paparinorum et dampnum reficiat patienti. Si vero dicte bestie dampnum dederint in ortis plantatis alienis vel in zaffarano, solvat dominus ipsarum pro qualibet bestia et vice x. soldos paparinorum; si fuerit flocca, solvat x. libras paparinorum; de nocte vero, in singulis Capitulis, pena duplicetur et nihilominus dampnum reficiat patienti.

De pena bestiarum pecudinarum et caprinarum dampnum

dantium in ortis alterius  R.ca 35

Item statuimus et ordinamus quod si bestie caprine et pecudine dampnum dederint in orto plantato alterius, vel in zafferano, quod dominus ipsarum pro qualibet pecude et capra iiij.or soldos paparinorum solvere teneatur; de nocte vero duplicetur et nihilominus dampnum emendare teneatur.

De pena dictarum bestiarum dampnum dantium in bladis

R.ca 36

Item statuimus et ordinamus quod si porci pecudes et capre reperte fuerint dampnum dare in aliquo Campo bladato alterius vel grano, ordeo, spelta, fabis, cucurbitis (?) vel canape, milio, quod solvat dominus ipsarum pro qualibet bestia postquam fuerit seminata (?) ad Kalendas mensis martij xij. denarios (?) si a dictis kalendis in antea usque quo bladum fuerit messum solvat dominus ipsarum (?) ij. soldos (?) ... si non fuerit flocca solvat dominus ipsarum ubi (?) dicit (?) de xij. denarijs (?) pro qualibet bestia, pro flocca iij. libras, ubi (?) dicit de ij. soldos pro bestia, vj. libras pro flocca solvere teneatur, cum emenda dampnj; de nocte vero duplicetur pena. Et si dicte bestie dampnum darent ad accoltarias, solvat dominus ipsarum pro qualibet bestia iij. soldos, videlicet pro qualibet pecude et capra; sed si essent porci, pro quolibet dominus ipsorum iiij.or soldos paparinorum solvere teneatur.

De pena dictarum bestiarum dampnum dantium

in silvis remisicijs  R.ca 37

Item statuimus et ordinamus quod si bestie caprine dampnum dederint  in silvis remisicijs castaneorum, solvat dominus ipsarum pro qualibet bestia et vice ij. soldos et hec quando fuerit incisa uni (?) anno vel duobus annis primo (?)  quam essent ... ab illo in antea, non teneatur ad penam.

De pena bestiarum porcinarum dampnum dantium ad pira

et grandes (sic)  R.ca 38

Item statuimus et ordiamus quod si porci dampnum darent pasculando pira et glandes subtus arbores alienas sine licentia dominj dictarum arborum, quod dominus ipsarum ij. soldos pro quolibet solvere tenatur.

De pena pecudum et caprarum damnum dantium ad grandes  R.ca 39

Item statuimus et ordinamus quod si pecudes et capre dampnum darent subtus aliqua quercu et (?) essent grandes (sic) in terra corrodendo eas, solvat dominus ipsarum pro qualibet bestia et vice xij. denarios paparinorum et dampnum emendet.

... bestie non mictantur in castro  R.ca 40

Item statuimus et ordinamus quod si quis in castro polimartij (mictat) pecudes et capras et porcos et hijs similia a Kalendis mensis Junij usque ad Kalendas mensis octobris a iiij.or supra, solvat dominus ipsarum pro qualibet bestia et vice iiij.or soldos paparinorum et quod nemo dictas bestias minutas permictat stare in vijs et plateis extra domum, ad dictam penam, a dicto tempore in antea.

... si qua bestia interficeret aliam  R.ca 41

Item statuimus et ordinamus quod si in castro polimartij et eius distritu una bestia interficeret aliam, quod vicecomes teneatur et debeat ad istantiam dampnificatj facere emendare dampnum sue bestie interfecte ... vel dare eis talem bestiam interficientem suam pro suo dampno et similj forma teneatur si una bestia aliam cadere fecerit.

Quod ...  R.ca 42

Item statuimus et ordinamus quod si per homines et bestias dampnum daretur qui sint de polimartio in vineis et bonis, solvatur illa pena cum sint.. que solvitur (?) de bonis aliorum de polimartio cum emenda.

... in fontibus ...  R.ca 43

Item statuimus et ordinamus quod non sit aliquis qui mittat vel mittere possit aliquem porcum in aliquo fonte, videlicet fonte martinj et fontanam cenaleculj (?) Castagnolum, fontem sancti laurentij, ad penam ij. soldorum paparinorum vel prope ipsum fontem per unum passum, ad penam xij. denariorum pro quolibet porco et vice, videlicet a Kalendis mensis aprilis usque ad kalendas novembris et quilibet possit accusare et habeat tertium pene et teneatur ei credentia.

De pena Currentium tenutam (?) cum pecudibus sine licentia ...  R.ca 44

Item statuimus et ordinamus quod nemo tam terrigena quam forensis possit et debeat currere (?) nec nec (ripetuto) pascere contratam nec tenimentum (?) dicti castri cum bestijs pecudinis nisi primo emeret vel actaret se cum dictis iiij.or tamquam per modum venditionis posse uti et pascere dictum tenimentum, ad penam xl. soldorum pro qualibet flocca (agg. a lato) et qualibet die qua staret in dicto tenimento et quilibet possit accusare et eius accusatione credatur cum uno teste et teneatur ei credentia.

Dampnum ...  R.ca 45

Coadunato publice et congregato Consilio generali castri polimartij unanimiter et concorditer omnes ordinaverunt quod homines qui fecerunt dampnum tam cum bestijs quam sine, quod debeant illo tunc (?) viso dampno et relatione facta per extimatores dicti castrj, statim solvere penam et emendam sine aliquo termino et hoc fuit factum et confirmatum per officiales dicti castrj, videlicet per Johannem Ventronem, per Ambrosium, per Gregorium Simonecte et per Magistrum Petrum, cum consensu et volumptate (sic) dicti Consilij. Et Ego Sabba Dominicj de Vitorclano, de commissione et volumptate predictorum, manu propria scripsi die secunda februarij 1496.

De pena ...  R.ca 46

Item statuimus et ordinamus quod si alijs terris circumstantibus retinerentur alij modi (?) vel solverent maiorem penam de bobus, pecudibus et alijs bestijs polimartij si invenerentur pascere contratam (?) alienam quod tales  modi teneantur de bestijs illius castri vel terre que venirent ... pascere etiam contratam nostram et quales si nostre reperirentur in tenimento alieno, non obstantibus aliquibus capitulis in contrarium loquentibus.

...  R.ca 47

Item statuimus et ordinamus quod si porci intrarent in aliqua domo alterius et eidem aliquod dampnum inferent, quod dominus illorum porcorum teneatur solvere pro quolibet porco, si accusatus fuerit per dampnificatum, x. soldos paparinorum, nec non dampnum emendare teneatur. Et si aliter fieret, accusa non valeat.

...  R.ca 48

Item statuimus et ordinamus quod omnes de burgo polimartij habentes (?) usciolum post domum per (?) quod iretur ad ortum vel per ipsum possent exire extra, teneantur ipsum claudj facere in termino xx. dierum post publicationem presentis statutj et quod non permittatur aliquo tempore (?) exire aliquem, ad penam x. librarum paparinorum.

De pena non ponentium duo C. caules (?)  R.ca 49

Item statuimus et ordinamus quod omnes de polismartio (sic) et burgo debeant posuisse duo C. caules (?) a medio mense septembris usque ad Kalendas Januarij, ad penam x. soldorum paparinorum.

De pena mittentium  stramen in castro vel burgo polimartij

R.ca 50

Item statuimus et ordinamus quod non sit aliquis qui mittat foenum vel paleas in castro vel burgo polimartij nisi ad fascij rete (?), ad penam x. soldorum  pro vice qualibet et quolibet contrafaciente.

Explicit Liber tertius dampnorum datorum

Incipit Liber iiij.us extraordinariorum

Quod Camerarius debeat retinere quartengum rectum

et omnes mensuras et stateras  R.ca Prima

Volumus, statuimus et ordinamus quod camerarius noster qui pro tempore erit teneatur et debeat emere expensis nostris quartengum adiustatum cum quartengo iusto civitatis Viterbij et cum eo adiustare omnia et singula quartenga et mensuras dicti castri polimartij et habeat dictus Camerarius pro adiustatura dictarum mensurarum pro suo labore vj. denarios paparinorum et dictas mensuras conciare et facere aliquod signum ad hoc ut Appareat esse adiustatas vel ponere ferrum per medium et ipsis adiustatis cum eis vendere et cum alijs non, ad penam xx. soldorum paparinorum. Item teneatur expensis nostris Camerarius noster emere petictum, Medium et foliectum et medium fuliectum (sic) et omnes alias mensuras adiustatas cum illis viterbij et sigillare omnes mensuras omnibus petentibus et volentibus adiustare et habeat et habere debeat adiustaturam pro qualibet mensura quam mensuraverit et adiustaverit iij. denarios paparinorum et plus recipere non teneatur. Item teneatur emere stateram rectam et cum ea adiustare omnes alias stateras dicti Castri et pondera macellariorum et pizicarolorum et ipsis adiustatis cum eis ponderare et non cum alijs ponderibus et mensuris, ad penam xx. soldorum paparinorum pro qualibet vice.

Quod macellarij debeant retinere bilancias et pondera recta

R.ca ij

Item statuimus et ordinamus quod macellarij castri polimartij teneantur et debeant tenere in eorum banco bilancias rectas et quod non sit maioris ponderis una bilancia quam alia quando ponderarent carnes emere volentibus debeant retinere illam bilanciam cum qua carnes ponderant alta  plus alia in qua ponuntur pondera uno palmo adminus, ad penam x. soldorum paparinorum. Item teneantur retinere omnia pondera usque ad v. libras, videlicet libram mediam, libras duas, libras tres, usque ad v. iustas et adiustatas cum statera quam retinebit Camerarius noster, dum tamen quod libra sit xiij. unciarum et sic de alijs ponderibus prout tangit (?) de rata et cum eis ponderare et non cum alijs, ad penam x. soldorum pro qualibet vice et si dicta pondera non essent xiij. unciarum prout supra premittitur, vel non essent justa, pro qualibet dictorum penam xx. soldorum solvere teneantur et quilibet possit contrafacientes accusare cum juramento et cum uno teste et habeat tertiam partem pene et quod vicecomes qui pro tempore  fuerit teneatur requirere ad minus semel in mense pro dictis ponderibus et repertos culpabiles punire et condempnare secundum formam presentis statutj.

De eodem  R.ca iij

Item statuimus et ordinamus quod carnes vendere volentibus (sic) in dicto castro teneantur et debeant facere carnes in dicto castro adminus duas dies in edomoda, videlicet die sabatj  (et) martis (?) et plus et alijs diebus si videbitur esse necesse, ad penam xx. soldorum pro quolibet die quo steterint in moram et quod dicti macellarij teneantur et debeant, ad penam x. soldorum, vendere carnes ad libram et mediam libram et quantum vellet unicuique petentj, dum non venderint alicui in quocumque membro (?) peteret et quilibet possit accusare cum juramento et eius accusatione credatur et habeat tertiam partem pene et quod dicti macellarij non vendant unum genus carnium per alium, videlicet pecudes pro castratis et scrofinas pro porcinis et caprinas pro castrabeccho (?) et pecude (?) et sic de singulis carnibus, ad penam xl. soldorum et quilibet possit accusare et eius accusatione credatur cum juramento et cum uno teste et habeat tertiam partem pene.

Super eodem  R.ca iiij

Item statuimus et ordinamus quod carnes vendantur in castro polimartij et eius burgo pro illo pretio quo venduntur in civitate montisflasconis, videlicet carnes ... pecudine, porcine, scrofine, caprine, castrabechine et hijs similes et silvagine et Vicecomes qui pro tempore erit teneatur et debeat perquirere pretium carnium et mittere expensis nostris ad secundum pretium dictarum carnium et prout declaratum fuerit per offitiales montisflasconis vel per rectores artium aliarum terrarum circumstantium et per illud pretium teneantur vendi dicte carnes in dicto castro prout relatum  fuerit secundum fertilitatem et carestiam temporum. Carnes vero baccine (sic) vendantur pro illo (praetio) quo videbitur revisoribus (?) dictarum carnium electis ad tale offitium per iiij.or antepositos dicti castrj, una cum vicecomite nostro. Et (si) ambo non essent in terra, quod vicecomes eligat alium vice suj vel loco suj qui sit una cum eo ad imponendum pretium dictis carnibus.

De pena vendentium carnes morticinas  R.ca v

Item statuimus et ordinamus quod carnes morticine et alie carnes que non occiderentur ad macellum ubi venduntur alie bone carnes que apparirentur (?) de extra (?) mortue que vendj non permittantur ad macellum in quo venduntur alie bone carnes nec vendi valeant (?) ad penam xl. soldorum et quod nec vicecomes nec visores possint concedere licentiam, ad penam xx. soldorum pro quolibet et qualibet vice. Et quod quilibet possit contrafacientes accusare cum juramento et eius accusatione credatur cum uno teste et habeat tertiam partem pene; possint tamen carnes stralipaticie (?) que (?) venirent (?) bestie vive ad terram (?) et que probarentur fore tralipaticie (?) per aliquem testem et similiter dicimus de bestijs lupaticijs: omnes alie bestie morticine et corrupte vendantur extra portam burgi, ad dictam penam.

De pena tabernariorum non retinentium mensuras justas

R.ca vj

Item statuimus et ordinamus quod tabernarij castri polimartij vel vinum vendere volentibus (sic) quod debeant tenere follectium, medium follectium, medium petittum adiustatos ad mensuras que manebunt apud camerarium nostrum adiustati cum mensuris civitatis Viterbij, sigellati (sic) cum nostro consueto sigillo, ad penam, si venderent cum alijs mensuris non sigillatis vel non adiustatis, pro qualibet mensura, x. soldorum paparinorum. Et quod vicecomes teneatur quolibet mense requirere sub vinculo juramenti (et) repertos culpabiles punire secundum formam presentis statuti; et quod non teneantur dare unum vinum pro alio, ad penam xx. soldorum paparinorum.

De pena pizicarolorum  R.ca vij

Item statuimus et ordinamus quod pizicaroli et pizicarole vendentes et vendere volentibus (sic) oleum, salem, lardum (?), carnes salatas, tonninas et alias res ad minutum quas voluerint, teneantur retinere follectiam (?), mediam follectiam, medium et petittum olej sigillata nostro sigillo et adiustata per camerarium nostrum et retinere marcum adminus unius libre, in quo sit uncia, media uncia et hijs similibus, usque ad libram rectam ad pondus communitatis viterbij et teneantur retinere quartuccium et medium quartuccium rectum adiustatum et signatum per camerarium nostrum ut supra premittitur et cum dictis mensuris justis, sigillatis et signatis atque (?) ponderibus vendere et non cum alijs, ad penam xx. soldorum paparinorum et quilibet possit accusare et habeat tertiam partem pene.

De pena aucupantium de nocte cum lanterna  R.ca viij

Item statuimus et ordinamus quod non sit aliquis de castro polimartij vel eius burgo qui vadat aucupaturum (?) de nocte cum lanterna, ad penam xl. soldorum paparinorum.

De pena facientium turpitudinem in fontibus  R.ca viiij

Item statuimus  et ordinamus quod non sit aliquis cuiuscumque conditionis existat, qui faciat nec facere debeat aliquam turpitudinem in aliquo fonte in tenimento dicti castri, ad penam x. soldorum pro qualibet vice et quilibet possit contrafacientes accusare et eius accusatione credatur et habeat tertiam partem pene.

Quod forenses sint exenti v. annis (sic)  R.ca x

Item statuimus et ordinamus quod forenses qui venirent ad habitandum in castro polimartij vel eius burgo sint exenti ab omni datio, custodia et omni servitio et onere reali et personali usque ad quinque annos venturos; ab illo termino in antea, teneantur in omnibus, prout alij polimartienses in omnibus (ripetuto) servitijs realibus et personalibus et sic tractentur et habeantur.

De pena non portantium arma ... custodia  R.ca xj

Item statuimus et ordinamus quod cuicumque precepta fuerit custodia de die et de nocte, deferret ad minus ista arma, videlicet: tabulaccium vel rotellam, cultellam, lanceam vel spatam, ad penam x. soldorum paparinorum et quod custodes nocturni teneantur ire ad eorum custodiam quando pulsabitur campana post laudes; Custodes diurnj teneantur ire ad eorum custodiam quando apriretur porta, ad penam ij. soldorum et quicumque non fecerit de die vel de nocte, x. soldos solvere teneatur et vicecomes suis expensis teneatur mittere custodem pro eo.

De pena proicientium letamen aliunde quam per rupes dicti castri

R.ca xij

Item statuimus et ordinamus quod si quis in castro polimartij vel eius burgo proiecerit letamen vel in quacumque parte ipsius castri extra quam ad rupes communitatis apud quas sit licitum proicere, ad penam xx. soldorum paparinorum et quod nemo sit qui debeat removere lutum (?) ... duxerit usque ad rupes, ad penam x. (soldorum) paparinorum.

De pena ...  R.ca xiij

Item statuimus et ordinamus quod quicumque extrasserit de dicto castro pullos, columbos, ova, venationes pro portando extra terram, puniatur vice qualibet in xx. soldis; possit tamen cum licentia vicecomitis portare per se tantummodo (?).

De pena ...  R.ca xiiij

Item statuimus et ordinamus quod non sit aliquis in castro vel burgo polimartij qui debeat nec possit retinere in aliquo opulo (?)  ligna vel scaldimen (?) nisi in opulo (?) quod staret extra rupes, ad penam xx. soldorum paparinorum.

De pena ...  R.ca xv

Item statuimus et ordinamus quod nemo de dicto castro vel burgo polimartij sit qui possit  nec debeat cooperire in dicto castro vel burgo aliquam domum nisi cum tebulis, ad penam xx. soldorum paparinorum.

De pena ... forense (?) ...  R.ca xvj

Item statuimus et ordinamus quod neminj de dicto castro vel burgo sit licitum emere aliquam mercantiam in grossum que apportaretur in dicto castro per totum illum diem quo apportata fuerit nec aliquis accipiat ad vendendum nec adiuvet tali forensj, ad penam xx. soldorum. Licitum sit unicuique vendere bladum in grossum sine pena.

De pena promictentium ...  R.ca xvij

Item statuimus et ordinamus  quod quicumque promiserit alicuj adiuvare ad laborandum ad aliquod laboritium unum diem pro alio vel ad aliquem terminum, quod teneatur ire cum eo ad eius ministerium faciendum, nisi intervenerit evidens causa, ad penam x. soldorum paparinorum et nihilominus teneatur pro suo dampno et solvere ij. soldos et simili modo ... dicimus quod si aliquis miserit homines et renumptiaverit, vel quod noluerit, quod teneatur ad dictam penam et satisfactionem.

Quod domini dicti castri dent fideiussores in principio

officij vicecomitis  R.ca 18

Item statuimus et ordinamus (quod) dominj omnes dicti castri dent et dare debeant in principio officij cuiuscumque vicecomitis novj dicto vicecomiti (?) fideiussores quicumque per se (?) unum de massarijs de parendo mandatis dicti vicecomitis spetialiter pro se et eius familia et spetialiter super omni damno dato, extraordinario (?) de furtis bestiarum (?) bobus et de pecudibus eorum familie faciendo et de solvendo omnem penam quam teneretur solvere pro predictis si occurrerent hec, ad penam xx. soldorum paparinorum.

(De) non solvendo Datium in termino  R.ca 19

Item statuimus et ordinamus quod quandoque acciderit imponi aliquod datium vel prestantia in dicto castro pro aliquibus necessarijs et alijs occurrentijs inter massarios et dominos dicti castri, quod si imponeretur aliquod datium seu prestantia quod quilibet tam de dominis quam de massarijs teneatur solvere in termino sibi assignato vel assignando per vicecomitem et castaldum ad petitionem et instantiam quatuor, ad penam xl. (soldorum) paparinorum.

Quod nemo det licentiam de lignis Castaneorum  R.ca 20

Item statuimus et ordinamus quod non sit aliquis qui possit dare licentiam alicuj de lignis castaneorum sine consensu vicecomitis, ad penam x. soldorum paparinorum.

De pena non obedientium vicecomiti quando vellet mittere

ad aliquem locum  R.ca 21

Item statuimus et ordinamus quod quilibet teneatur obedire mandatis vicecomitis et ire ad quemcumque locum ipsum mandabit quod faciat et reverteretur ad servitium et utilitatem communitatis, ad penam x. soldorum; qui si ire noluerit accipiatur eidem et detur unj alterj qui ibit.

De pena proicientium letamen in fosso communitatis

R.ca 22

Item statuimus et ordinamus quod si quis proiecerit letamen seu immunditiam vel terracium (?) et hijs similia in fosso communitatis seu carbonaria versus montionem (?) puniatur vice qualibet in xx. soldis et nihilominus elevare teneatur suis expensis.